Çocuklara Ceza Vermek!
Genellikle aileler çocuklarına ceza vererek bir şeyleri öğretmeye çalışmadan önce “ceza bir öğretme yolu mu yoksa bir bastırma yolu mu” bunu iyi düşünmeliler. 2 saatlik sporla fazla kilolarınızı veremezsiniz ya da bir gecede ingilizce öğrnemezsiniz. İşte davranış değişikliği de böyledir hemen olmaz. Bu bir süreçtir ve çocuğun bunu içselleştirmesi gerekir ki kalıcı ve sağlıklı bir davranış olsun.
Çoğumuzun yapmak istediği şeyler için uzun bir uğraş ve emeğin gerekli olduğunu unutmamak ve çocuklara verilecek olan eğitimde de değişikliğe gidebilmek için ve öğretilecek olan şey için sabır, emek ve eğitimin bir arada olduğunda başarıya ulaşacağınızı göz ardı etmeyerek hareket etmeli ve bu esnada dirençli olmalısınız.
Çocuklara Ceza Vermek ve Çocukların Çatışması
Yapılan akademik araştırmalar ve konusunda uzman olan pedogogların çocuklar üzerine söylediği şeyler özellikle çocukların eğitim alırken büyük bir çatışmaya maruz kaldığını göstermektedir. Öncelikle çocuğunuzun bir çatışma ortamı içerisinde kendini var etmeye çalıştığını ve bu çatışmaların ceza yöntemiyle daha fazla artış göstereceğini unutmadan hareket etmeniz kısa süreler içerisinde sonuç almanıza olanak sağlayacaktır.
Çocuklara ceza vererek bir şey öğretmek istenildiği takdirde çocuğunuz öncelikle bu konuya duygusal olarak yaklaşacak ve daha sonrasında vermek istediğiniz eğitimi reddedecektir. Bu da zamanla çocuğunuzun daha az söz dinlemesine kendi kafasına göre hareket etmesine ve bu duygusal durum içerisinden çıkamayarak psikolojik problemler yaşamasına neden olabilecektir. Bu yüzden ailelerin eğitim verirken çocuğa zarar vermemek adına bazı şeylere dikkat etmesi gerekmektedir.
Çocuklara Eğitim Verirken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Genel olarak bir inceleme yapıldığında Türkiye’de birçok ailenin çocuğa bir şeyler öğretmek için ceza yöntemlerine başvurduğu görülmektedir. Öncelikle size vereceğimiz tavsiyelere uyarak ve çocuğunuza ceza vermek yerine başka yöntemlerle bir şeyler öğretmeye çalışmanın süreci hızlandıracağını ve alacağınız sonucun daha hızlı gerçekleşeceğini söyleyerek başlayalım.
- Çocuğa eğitim verirken öncelikle ceza yöntemleri yerine ödüllendirme ile başlamalısınız. Örneğin çocuğunuzun bir şey yapmasını istiyorsunuz lakin çocuğunuzun bu şeyi yapma süreci uzun sürüyor hemen ceza vererek çocuk psikolojisini kötüye etkilemek yerine başvuracağınız yöntem çocuğa ödül vererek yapması gereken şeyi yaptırtmaktır.
- Çocuğunuza vereceğiniz eğitimde özellikle yaşına uygun bir eğitim modeline uygun bir şekilde hareket etmeniz hem çocuğunuzun öğrenmesini kolaylaştıracak hem de daha özgüvenli bir birey olmasını sağlayacaktır.
- Çocukların genellikle uygulamalı olarak daha çok şeyi öğrendiği kanıtlandığı için çocuğunuzun öğrenmesini istediğiniz şeyi uygulamalı bir hale getirerek öğretmeye çalışmanız hızlı sonuç almanızda etkili olacaktır.
Çocuğunuza Eğitim Verirken Farklı Yöntemler Kullanın
Genellikle eğitim dendiğinde çocuğun aklına katı kuralları olan ceza ve ödül sistemini çağrıştıran bir metot gelmektedir. Sizler eğer çocuğunuzun öğrenme sürecini hızlandırmak istiyorsanız bu konuda çocuğunuza eğitim verirken katı kuralları olmayan yöntemleri deneyebilirsiniz. Öncelikle çocuklar için oyunlar her zaman daha ön planda olduğundan çocuğunuza eğitim verirken vermek istediğiniz eğitimi oyunlaştırmanız ve çocuğunuz ile bu oyunda sizin de var olmanız hem süreci hızlandıracak hem de çocuğunuzun karşı koyma mekanizmalarını engelleyerek aldığı eğitimden zevk almasına ve başarılı olmasına imtiyaz tanıyacaktır.
Çocuğunuzun Duygusal Gelişimi Ön Planda Tutun
İnsanın birinci gelişim ihtiyacı duygusal gelişimidir. Sonra sosyal gelişimi, sonra ise bilişsel gelişimi gelir. Son 10 yılda ki araştırmalar duygusal zekanın önemi ortaya koymasına rağmen bizler çocuklarda bilişsel gelişimi daha ön planda tutmaktayız. Bu ise çocuklara fazla yükleme yaptığımızı ve ilerleyen dönemlerde bu yüklemeler yüzünden çocuklarımızın psikolojik ve sosyal gelişiminin tamamlanmamasından dolayı problemler yaşayabileceğini göstermektedir.
Bu yüzden aileler çocuklarının öncelikle duygusal gelişimini tamamlamasına izin vermeli ve bunun sonrasında çocuğun sosyalleşmesini sağlayarak sosyal gelişimini sağlamaları gerekmektedir. Sosyal gelişim sağlandıktan sonra çocuğun bilişsel gelişimi için eğitimlere başlanmalı ve verilecek eğitimler yine çocuğun zevk aldığı kolay öğrenebildiği düzeyde yaşına uygun bir şekilde verilmelidir. Aksi halde çocuğun öğrenme süreci ve algılama süreci yıpranacak ve çatışmalar yaşamasına neden olacaktır.
Uzmanların görüşlerine göre çocukların duygusal gelişimi ve sosyal gelişimi desteklenmek isteniyorsa bu aşamalarda çocuğa ceza vermek yerine bir bedel koyulmalı ve çocuğun yaptığı bu hareketten sorumlusunun kendisi olduğu ona anlatılmalıdır.
Örneğin; Çocuk kalemlerini kırıyorsa burada çocuğa kalemlerini kırdı diye televizyon izlememe, oyun oynamama ve odasında oturma cezası vermek yerine seçeceğiniz yöntem çocuğun mantıklı bir bedel ödemesi ve kalemsiz kalmasıdır. Bunun için çocuğunuza yeni bir kalem almayabilir veya çocuğunuz kalem istediğinde kendisi bunu kırdığı için bir süre boyunca kalem alamayacağınızı söyleyebilirsiniz. Bu çocuğun daha hızlı öğrenmesinde etkili olacaktır.
Aileler Çocuğa Ceza Vermek Yerine Yaptığı Yanlışların Sonuçlarını Yaşamasına İzin Vermelidir
Çocuklara eğitim verirken yapılan başka bir yanlış ise çocukların yaptığı davranışların sonuçlarını onlara yaşatmamaktadır. Bu da zamanla o davranışın çocukta alışkanlık haline gelmesine neden olmaktadır.
Örneğin; çocuk sabahları okul servisini kaçırıyor ve bunun sonucunda babası veya annesi araba ile onu okula bırakıyor. Bu aslında çocuğun sürekli aynı şeyi yapmasına neden olabilecek bir davranıştır ve bir bedel yerine ödül olarak algılanmalıdır. Bu süreçte bunu bir bedele dönüştürmek için çocuğunuzu araba ile okula bırakmak yerine toplu taşıma ile kendisinin gitmesini sağlamanız çocuğunuzun okula geç kalmasına neden olsa da hem bir bedel ödemesine hem de hayatın zorluklarını anlamasına olanak tanıyacaktır.
Bu duruma ikinci bir örnek ise genellikle aile içinde ödev yapılması ile verilebilmektedir. Genellikle anlatılan konular ve dersler sonrasında çocuklara öğretmenleri tarafından ödüller verilmektedir. Bu çocuğun sorumluluğunda olan ve çocuğun yapması gereken bir şeydir çünkü hem öğrenmesini pekiştirecek hem de yapacağı ödev konu eksiklerinin görülmesini sağlayacaktır.
Lakin çocuklar anne veya babalarından ilgili ödevler için yardım istediklerinde anne veya babalar ödevin nasıl yapıldığını anlatmak yerine direk çocuğun ödevini yapmaktadır. Bu da ilerleyen dönemlerde çocuğun tam bir şekilde öğrenim görmemesine ve onun sorumluluğunda olan şeylerin aile sorumluluğunda da olduğu bilincine kapılmasına neden olmaktadır. Burada yapılması gereken ödevi direk yapmak yerine biraz anlatarak çocuğu ilgili ödeve teşvik etmek ve ödevi kendisinin yapmasını sağlamaktır.
Çocuğun Davranışlarını İçselleştirmek Yerine Doğru Yapması Gerekenler Doğru Bir Şekilde Anlatılmalı
Gündelik hayatta ailelerin sıklıkla yaşadığı şeylerden biri olan kontrol mekanizmaları çocuğun bazı şeyleri yanlış algılamasına neden olmaktadır. Örnek olarak gün içerisinde çocuğunuzun yere çöp attığını düşünelim. Bunun sonrasında çocuğa bağırma ve kızma çocuğun kontrol mekanizması geliştirmesine neden olmaktadır.
Bu yüzden çocuk kızılmayacağı ve bağrılmayacağını anladığı zamanlarda yere çöp atmaya devam edebilmektedir. bunun nedeni ise özellikle kontrol mekanizmalarının dış kaynaklı olmasıdır. Bu esnada ailenin yapması gereken şey çocuğa direk kızmak, bağırmak veya dövmek yerine güzel bir şekilde açıklama yapmaktadır. Bunu yapmak için çocuğa ” Yerlere çöp atmıyoruz çünkü çevre kirlenirse sağlıklı yaşayamayız.” diyerek kültür değerleriniz ile ilgili olan problem davranışının bedelini çocuklara yargılamadan aktarabilirsiniz.
Çocuklara ceza vermek yerine kullanacağınız doğru dil ve çocuğun yaptığı hataların bedelini ödemesi öğrenim sürecinin daha hızlı bir şekilde olmasına katkı sağlayacaktır. Buradan konuyla alakalı videomuzu izleyebilirsiniz.
Psk. Ömer Özselçuk
